Home / Tổng Hợp / bài giảng nghĩa tường minh và hàm ý

Bài giảng nghĩa tường minh và hàm ý

admin 16/04/2022

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.64 MB, 21 trang )

Tình huống 1

Gặp một bạn học sinh ở sân trường, cô giáo hỏi:

- Mấy giờ rồi em?

Tình huống 2:

An đi học muộn, vội vàng chạy đến xin phép cô cho vào lớp, cô giáo hỏi:

- Mấy giờ rồi em?

Cô giáo muốn hỏi bây giờ là mấy giờ

Cô giáo muốn nhắc nhở việc An đi

học muộn

Đo N trÝchẠ

(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!

Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng c ời nh ng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc l ỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả i n ch bỏc gi.

Bạn đang xem: Bài giảng nghĩa tường minh và hàm ý

- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!

Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để ng ời con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ s mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.

(5)

PHIẾU HỌC TẬP

• ? Nêu nội dung đoạn trích trên?
• ? Tìm đọc các lời đối thoại của anh thanh niên ?

• ? Câu “Trời ơi, chỉ cịn có năm phút!” có chứa

nội dung thơng báo nào?
• ? Nội dung thơng báo này có được diễn đạt trực

tiếp bằng các từ ngữ trong câu khơng?
• ? Ngồi ra, em cịn phát hiện được ẩn ý nào
khác trong câu nói của anh thanh niên?

(6)

- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !

Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng c ời nh ng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc l ỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc gh, thong th i n ch bỏc gi .

- Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!

Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để ng ời con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ s mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.

(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

Đ ợc diễn đạt trực tiếp

Tiếc quá, đã đén lúc phải chia tay rồi

Không đ ợc diễn đạt trực tip bng t ng trong cõu

Hàm ýNghĩa t ờng minh

Thông báo thời gian chỉ còn năm

phút là phải chia

tay.

bằng từ ngữ trong câu

Thụng bỏo: cụ ụng báo: cô gái quên chiếc

gái quên chiếc

khăn mùi soa

3nghÜa nghÜa t êng t êng minhminh

(7)

PHÂN BIỆT nghÜa t êng minh vµ hµm ý

Gièng nhau: Đều là phn thụng bỏo ca ngi núi gi đến người nghe

Kh¸c nhau:

Là phần thơng báo đ ợc diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu

Là phần thông báo tuy không đ ợc diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nh ng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy

=> Kết luận:

-Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.

(Nghĩa tường minh cịn có tên gọi khác là hiển ngôn)

-Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp

bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.

(8)
Cho tình huống sau:
Một người bạn mời em đến dự sinh nhật vào
tối nay nhưng em lại không muốn đi.
Em hãy từ chối lời mời của bạn bằng 2 cách:
- Cách 1: Dùng câu nói có nghĩa tường minh:
- Cách 2: Dùng câu nói có sử dụng hàm ý:

Tối nay tớ không đi được đâu.

Tối nay tớ phải ở nhà để học bài, mai có

bài kiểm tra môn Sử rồi.

BÀI TẬP NHANH

(9)

? Đoạn thơ sau nên hiểu theo nghĩa tường minh hay hàm ý? Hãy nói rõ hàm ý của đoạn thơ?

Con ơi tuy thô sơ da thịt Lên đường

Không bao giờ nhỏ bé được Nghe con!

(Y Phương, Nói với con)

BÀI TẬP NHANH

(10)

? Việc sử dụng hàm ý trong văn chương có

tác dụng gì?
A. Làm cho câu văn, câu thơ ngắn gọn, dễ
hiểu.
B. Làm cho văn bản thêm hay, thêm sinh
động.
C. Vừa góp phần thể hiện tư tưởng, tình cảm

của tác giả vừa tăng sức gợi hình, gợi cảm cho
sự diễn đạt.
D. Cả A, B, C.

7

(11)
11

? Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn văn sau. Cho biết

hàm ý trong câu văn đó:

Anh cũng khơng quay lại. Con bé bực quá, quay lại mẹ

và bảo:

- Con kêu rồi mà người ta không nghe.

Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười…

(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

7

=> Hàm ý nhiều khi được thể hiện bằng hành động, cử chỉ, thái độ …

(12)

? Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn

hội thoại

An:- Quyển sách của tớ vừa để đây đã đâu rồi ấy nhỉ ? Ba: - Quyển sách to thế mà không nhìn thấy !

An: Ý cậu bảo mắt tớ mù chứ gì?Ba: - Khơng, tớ có nói thế đâu.

Đặc tính của hàm ý:

(13)

13Cho câu văn sau:

- Trời sắp mưa rồi đấy !

? Hãy xác định hàm ý trong câu văn trên và nói rõ dựa vào đâu các em xác định được hàm ý đó?

THẢO LUẬN NHĨM (2 phút)

Hàm ý:

- Về (đi) mau kẻo trời mưa !

- Nhớ mang theo áo mưa !

- Cất dọn quần áo (thóc lúa, rơm rạ…) vào, kẻo mưa ướt

hết.

Xem thêm: Suzuki Bigboy 250 Giá Xe Suzuki Bigboy 250 Tại Hà Nội, Suzuki Big Boy 2015

-…..

(14)
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!

Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng c ời nh

ng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà sau, rồi trở vào liền, tay

cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc l ỡi đứng dậy. Cô gái cũng

đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.

- Ô! Cơ cịn qn chiếc mùi soa đây này!

Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để ng ời con gái khỏi

trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa

cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ s mặt đỏ ửng, nhận lại

chiếc khăn và quay vội đi.

(15)

Bài tập 1 /sgk.75:

a. Câu : Ông hoạ sĩ già tặc lưỡi đứng dậy

=> Chưa muốn chia tay với anh thanh niên.

- Từ : Tặc lưỡi => Luyến tiếc

(Đây là cách dùng hình ảnh để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ thuật)

b. Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái

“Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi"

(16)

Bài tập 2 /sgk.75:

Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:

(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

Tuổi già cần nước chè : Ở Lào Cai đi sớm quá

Hàm ý:

Ông họa sĩ chưa kịp uống nước chè đấy

.
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái :

- Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kỹ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già

cần nước chè : Ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái

(17)

Bài tập 3/sgk.75:

Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng :
- Vô ăn cơm !
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vơ ăn
cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra :
- Cơm chín rồi !
Anh cũng không quay lại.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

=>

Hàm ý:

“Ơng vơ

(18)
18

Bài tập 4 (SGK .T 76): Đọc các đoạn trích sau và cho biết những câu in đậm có chứa hàm ý khơng? Vì sao?

a. Có người hỏi:

- Sao bảo Làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? … - Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!

Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:

- Hà, nắng gớm, về nào …

Ông Hai vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xơn xao của đám người mới tản cư lờn y vn dừi theo..

(Không chứa hàm ý)

b/ Ny, thầy nó ạ.

Ơng Hai nằm rũ ra ở trên giường khơng nói gì.

-Thầy nó ngủ rồi à?- Gì?

Ơng lão khẽ nhúc nhích.

- Tơi thấy người ta đồn…

Ơng lão gắt lên:

- Biết rồi!

Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.

(19)

Đọc truyện c ời sau đây

Chàng Ngốc đ ợc vợ giao cho đi chăn đàn bò 10 con. Chiều tối, anh ta c ỡi

lên l ng một con và lùa đàn bò về. Đến cổng, anh ta dừng lại đếm xem có đủ bị khơng nh ng đếm đi đếm lại vẫn chỉ thấy có 9 con . Hoảng quá, anh ta thất thanh gọi vợ. Chị vợ lật đật chạy ra hỏi :

- Có chuyện gì mà mình kêu hèt ho¶ng thÕ.

Anh chàng mếu máo:

- Mình ơi, tôi làm mất... 1 con bò rồi.

Chị vợ nhìn nhanh đàn bò rồi c ời: T ởng gì, thừa một con thì có! .“ ”

a). Tìm câu có hàm ý, nêu nội dung của hàm ýb). Cho biết hàm ý đó có tác dụng gì?

(20)

1. Vẽ lại bản đồ t duy khái quát nội dung bài theo ý t ởng của các em

2. Hoàn thiện các bài tập vào vở?

3. Tỡm thờm các tình huống trong đời sống có sử dụng hàm ý.

4. Soạn bài: NghÜa t êng minh vµ hµm ý( tiÕp).

(21)